Գանձասարի վանք

Գանձասարի վանքը գտնվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Վանք քաղաքում: Այն կառուցվել է 10-13-րդ դարերում: Եկեղեցին կոչվել է վանքի դիմաց գտնվող սարի անունով, որը հայտնի է իր արծաթի և այլ մետաղների հանքերով:

Այս եկեղեցու մասին առաջին հիշատակումն արվել է 10-րդ դարում  կաթողիկոս Անանիա Մոկացու կողմից: Ըստ նրա, համալիրի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին կառուցվել է 1216-1238 թվականներին՝ Արցախի իշխան Հասան-Ջալալի կողմից:

Գանձասարի վանական համալիրը շրջապատված է բարձր պատերով և ներառում է Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցին, գավիթը, բնակելի խցերը, սեղանատունը (1689 թ.) և դպրոցի երկհարկանի շենքը (1898 թ.): Վանքի հարավային մասում հին գերեզմանատուն է:

Հայտնի հնագետ Անատոլի Յակոբսոնը այս եկեղեցին բնութագրել է որպես «Ճարտարապետական ​​արվեստի մարգարիտ»: Վանքի պատերին կան բազմաթիվ հայերեն արձանագրություններ: 1909 թվականին  նշանավոր արևելագետ և ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելին հաշվել է ավելի քան 80 արձանագրություն, որոնցից մեկը նկարագրում է շենքի կառուցման պատմությունը:

Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի ընթացքում Գանձասարը մի քանի անգամ ենթարկվել է հարձակման: Վանքի շրջակայքում կատաղի մարտեր են ընթացել 1992 թվականին, երբ Ադրբեջանը պաշարել էր տարածքը: Վանական համալիրի ներսում գտնվող  շենքերից մի քանիսը վնասվել էին ադրբեջանական ուղղաթիռների կողմից  ռմբակոծության արդյունքում, որոնց նշանակետը հատկապես եկեղեցին էր:

Հայերին հաջողվեց կոտրել պաշարումը, ինչը փրկեց Գանձասարը և էլ ավելի մեծացրեց նրա հոգևոր կարգավիճակը: Պատերազմից հետո վանքն ամբողջովին նորոգվել է: Այժմ այն ​​աներևակայելի գեղեցիկ և սիրված հոգևոր կենտրոն է: