Ճանապարհորդությունը դեպի ցանկացած երկիր թերի կլինի, եթե Դուք չեք պատրաստվում փորձել տեղական խոհանոցը։ Հայաստանն ունի սննդի հարուստ պատմություն, որն ընդգրկում է ավելի քան 1500 տարի։ Այստեղ կան ճաշ պատրաստելու շատ ավանդական մեթոդներ, որոնք դեռևս ազդում են խոհանոցի վրա: Այն արտացոլում է հայերի պատմությունն ու աշխարհագրությունը։
Միսը խոհանոցի հիմնական մասն է։ Հայկական խոհանոցը հարուստ է բանջարեղենով, կանաչիներով և համեմունքներով։ Հայերը աճեցնում են նաև ցորեն, բրինձ, ոլոռ, լոբի, ընկույզ, պնդուկ և նուշ։ Ստորև Դուք կգտնեք հայկական սննդի համեղ և ախորժելի ցանկ, որ անպայման պետք է համտեսեք Հայաստան այցելելիս։
Խորոված
Այս ճաշատեսակը պատրաստվում է թարմ, համեմված մսից, որ խորովում են խարույկի վրա։ Խորովածը հայկական խոհանոցի հատուկ բաղադրիչներից է։ Դժվար է առանց դրա պատկերացնել որևէ դեպք կամ պարզապես մի փոքր առիթ: Այն կարելի է պատրաստել խոզի, տավարի, գառան մսից կամ նույնիսկ ձկից։
Սովորաբար բանջարեղենը, ինչպիսիք են սմբուկը, կարտոֆիլը, կանաչ պղպեղը նույնպես խորովում են մսի հետ։ Հրաշալի համադրություն է ստեղծվում նաև հավի մսով։ Դա շատ հեշտ է անել տանը, ռեստորանում և նույնիսկ փոքր սրճարաններում։ Ցանկանո՞ւմ եք փորձել խորոված պատրաստել տանը։
Դոլմա կամ տոլմա
Հայաստան այցելելիս՝ տոլման անպայման պետք է ներառեք Ձեր նախընտրելի ճաշատեսակների ցանկում։ Տոլման շատերի կողմից համարվում է «հայկական ուտեստ»։ Փորձելով այս անկրկնելի հայկական ուտեստը, որն արդեն տարածվում է երկրի սահմաններից դուրս՝ Դուք կհասկանաք պատճառը։
Տոլման պատրաստվում է խաղողի տերևի մեջ լցոնված աղացած մսով, խոտաբույսերով, բրնձով և համեմունքներով: Ըստ ավանդության՝ այն փաթաթում են խաղողի տերևի մեջ, բայց մարդիկ նաև օգտագործում են կաղամբ կամ միսը լցոնում են կանաչ պղպեղի, լոլիկի կամ սմբուկի մեջ:
Հարիսա
Հարիսան հայկական ուտեստ է, որն ավանդաբար գալիս է Արարատյան հարթավայրից։ Այն խիտ շիլա է, որը պատրաստվում է մաքրված ցորենից և ճարպային մսից (սովորաբար հավի կամ գառան): Հարիսայի պատրաստությունը երկար ժամանակ, էներգիա, համբերություն և սեր է պահանջում։ Բազմաթիվ հայեր մինչ օրս հարիսա են պատրաստում ամբողջ աշխարհում և նաև այն համարում են Հայաստանի ազգային ուտեստը։
Բացի այդ, մենք ունենք այս ուտեստին նվիրված հատուկ փառատոն։ 1983 թվականից հարիսայի փառատոնը նշվում է սեպտեմբերի երրորդ կիրակի օրը Էջմիածնից ոչ հեռու գտնվող Մուսալեռ գյուղում: Ամեն տարի տեղի բնակիչները նշում են այս օրը՝ նվիրված Մուսալեռան ճակատամարտի զինվորներին։
Հայկական սպաս
Սպասը յուղալի, թթու, խիտ ապուր է, որը մատուցվում է տաք ձմռանը և սառեցված՝ ամռան ամիսներին: Այս ապուրը, որ երբեմն անվանում են հայկական խոհանոցի դասական ուտեստ, պատրաստվում է մածունից, ցորենի հացահատիկից և համեմվում անանուխով կամ համեմով։
Խիստ ձմեռներով լեռնային մի երկրում գյուղական տների բնակիչների մեծ մասը նկուղներում չորացված թանի և հացահատիկի պաշարներ են պահում։
Տավարի տապակած լյարդ (Տժվժիկ)
Տժվժիկ կոչվող ուտեստը, որն իրենից ներկայացնում է տապակած տավարի լյարդ՝ համեմված մեծ քանակությամբ սոխով, աղով և պղպեղով, այն ուտեստներից մեկն է, որ կա՛մ սիրում են, կա՛մ ատում։ Ոչ բոլորին է դուր գալիս տավարի լյարդի պատրաստման յուրահատուկ հոտը և համը:
Ավանդաբար տժվժիկ պատրաստելը բավականին պարզ է․ նախ պետք է տապակել մեծ քանակությամբ սոխ, ապա ավելացնել կտրատած միսը, աղը և պղպեղը և եփել մինև պատրաստ լինի։
Չամչով փլավ
Չամչով փլավը միանգամայն «պարտադիր ուտեստ» է Հայկական Զատկի սեղանին: Հավանաբար, այս հատուկ օրվա ճաշատեսակներից ամենասիրվածներից մեկն է բոլորի համար։ Այս համեղ չամիչով բրինձը կարելի է պատրաստել մի քանի եղանակով՝ կախված Ձեր նախասիրություններից: Դուք կարող եք ավելացնել նաև տարբեր չրեր՝ չամիչը պահելով որպես պարտադիր բաղադրիչ։
Սմբուկով աղցան
Հայկական խոհանոցում աղցանները մեծ դեր են խաղում։ Տապակած բանջարեղենը, վարունգը, թարխունի և ձիթապտղի յուղը հայկական խոհանոցի տիպիկ բաղադրիչներն են, բայց մի ժամանակ Մերձավոր Արևելքի և Միջերկրածովյան շատ երկրներ կարող էին հավակնել նման հյութալի, բուրավետ աղցանների։ Այս գեղեցիկ ուտեստը, վառ, գունեղ և փափուկ տապակած բանջարեղենի և խրթխրթան նեխուրի հետաքրքիր համադրություն է ստեղծում։
Խաշ
Խաշը կովի կամ ոչխարի խաշած ոտքերից և/կամ գլխից պատրաստված ուտեստ է: Այն պատրաստվում է ցուլի սրունքները մի քանի ժամ եռացնելու ընթացքում։ Միսը եփվում է այնքան ժամանակ, մինչև ջլերը պոկվեն ոսկորներից և ջուրը վերածվի խիտ արգանակի:
Շատ անգամ եփած ստամոքսի կտորները նույնպես ավելացվում են ուտեստին։ Պատրաստման ընթացքում աղ չի օգտագործվում, սակայն այն ըստ ճաշակի ավելացվում է ուտելիս, սխտորի հետ միասին։
Քաբաբ
Հայաստանում քաբաբը պատրաստում են աղացած մսից՝ համեմված պղպեղով, մաղադանոսով և այլ խոտաբույսերով։ Միսը փաթաթում են շամփուրի վրա, որ կոչվում է նաև «շիշ», և խորովում կրակին։
Շիշ քաբաբը Հայաստանում հայտնի է որպես խորոված, իսկ Լուլ քաբաբը՝ պարզապես որպես «քյաբաբ»։ Ինչպես մյուս մշակույթներում, քաբաբը հաճախ մատուցվում է հատուկ դեպքերում: Սոխը հաճախ ավելացվում է արդեն խորոված վիճակում՝ համի փոխանցման նպատակով:
Լավաշ
Լավաշը միակ բանն է, որ լրացնում է մի շարք ուտեստների։ Այն պարտադիր է, երբ Դուք հացի եք նստում։ Սա փափուկ, բարակ թարմ հացատեսակ է, որը պատրաստվում է թոնիրում (կավե վառարան):Լավաշը պատրաստվում է ալյուրից, ջրից և աղից:
Հացի հաստությունը տատանվում է կախված այն բանից, թե որքան բարակ է բացվում խմորը։ Մինչ թխելը կարելի է ավելացնել նաև թակած քնջութի սերմեր։ Ավանդաբար խմորը բացում են օվալաձև տախտակի վրա և հարվածով խփում այն կավե վառարանի տաք պատերին։
