Ախթալա

Ախթալան գտնվում է Լոռու մարզում՝ Շամլուղ գետի ափին, Դեբեդ գետի հովտում և Լալվար լեռան լանջին: Այն գտնվում է մայրաքաղաք Երևանից 186, իսկ մարզկենտրոն Վանաձորից 62 կմ հյուսիս։ Բարձրությունը ծովի մակարդակից 740 մետր է։

Քաղաքի կլիման մերձարևադարձային է՝ զով, չոր ամառներով և մեղմ ձմեռներով: Ներկայիս Ախթալան բաժանված է 3 թաղամասի՝ հին և նոր քաղաք և արևելյան թաղամաս

Ախթալայի պատմությունը

Ախթալան հայտնի է եղել Ախդալա, Ախտալա և Պղնձահանք անուններով: Քաղաքի անունն առաջին անգամ հիշատակվել է Կիրակոս Գանձակեցու գրառումներում, որտեղ նա նշում է, որ 1214 թվականին իշխան Իվանե Զաքարյանը մահացավ և թաղվեց Պղնձահանքի եկեղեցում։ Խոսքը Ախթալայի եկեղեցու մասին է։

Ախթալայի հայտնի բերդը նույնպես կառուցվել է միջնադարյան ժամանակաշրջանում: Այս տարածքում շատ կան պատմական հուշարձաններ, եկեղեցիներ, մատուռներ և խաչքարներ: 

Հնագիտական ​​պեղումների արդյունքում պարզվել է, որ Ախթալան բնակեցվել է դեռևս բրոնզե դարում: Ֆրանսիացի հնագետ Ժակ դե Մորգանի բերդի տարածքում կատարած պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել են բրոնզե և երկաթե առարկաներ, զենքեր և զարդանախշեր, որոնք թվագրվում են 8-րդ դարով:

Ախթալայի ամրոցը կառուցվել է 10-րդ դարի վերջին՝ Կյուրիկյան իշխանների կողմից։ Շատ տպավորիչ է ամրոցի դիրքը, որը կառուցված է երեք կողմից կիրճերով շրջապատված բարձրավանդակի վրա։ Գլխավոր մուտքի երկու կողմերից բարձրանում են բրգանման եռահարկ աշտարակներ և բարձր պարիսպներ։ 

Բերդի տարածքում է տեղակայված Ախթալայի վանքը, որը ներառում է երեք եկեղեցիներ: Ժամանակին համալիրը եղել է Հայաստանի կարևոր կրթական կենտրոններից մեկը:

Առանձնահատուկ հետաքրքրություն են ներկայացնում համալիրի գլխավոր եկեղեցու՝ Սուրբ Աստվածածնի հրաշալի պահպանված որմնանկարները, որոնք թվագրվում են 1205-1276 թթ.։ Որմնանկարների գունազարդումը կատարված է բյուզանդական ոճով, սակայն թեմատիկ լուծումները զուտ հայկական են: Գրառումների մի մասը արված է հունարեն և վրացերեն:

Որմնանկարները շատ գունեղ են և ունեն ավելի քան 800 տարվա պատմություն: Հետաքրքիրն այն է, որ նրանք չեն փոխել իրենց գույները: Բանն այն է, որ որմնանկարներն արվել են հատուկ կապույտ ներկի կիրառմամբ, որը չի փոխում իր գույնը: Ախթալայի մյուս հուշարձաններից են Առաքելոց կամ Սբ Գեւորգ եկեղեցին, 13-րդ դ. աղբյուր-հուշարձանը` բրոնզեդարյա վիշապաքարի տեղում կանգնեցված, երկու եկեղեցի և Բարսեղյան մատուռը։ Վանական համալիրի հյուսիս-արևմուտքում գտնվում է 19-րդ դարի վերջին կառուցված ռուսական մատուռը։

Ախթալան հայտնի է ոչ միայն իր պատմական հուշարձաններով, այլև այստեղ նշվող հայկական խորովածի ամենամյա փառատոնով: Առաջին փառատոնն անցկացվել է այստեղ 2009 թ. օգոստոսին: Տոնակատարությունն ուղեկցվում է հայկական ավանդական երգ և պարով: