Վարդենիս

Վարդենիս քաղաքը գտնվում է Գեղարքունիքի մարզի հարավարևելյան մասում և համարվում է շրջանի ամենահին բնակավայրերից մեկը: Գտնվում է Մասրիկ գետի հովտում՝ Մասրիկ արտեզյան ավազանի տարածքում՝ Սևանա լճի հարավարևելյան ափերին: Բարձրությունը ծովի մակարդակից 2,006 մ է։ 

Այն գտնվում է մայրաքաղաք Երևանից 170 կիլոմետր արևելք, իսկ մարզկենտրոն Գավառից՝ 75 կմ հարավ-արևելք: Այն քաղաքային բնակավայրի կարգավիճակ է ստացել 1995 թ.-ին: Այժմ բնակչությունը 12.600 մարդ է:

Ներկայիս տարածքը հայտնի է եղել նաև Վասակաշեն, Ոսկեշեն անուններով: 1969 թվականին այն վերանվանվել է Վարդենիս, որ նշանակում է «վարդերի երկիր»: Այն եղել է Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի Սոթք գավառի կազմում։

Ըստ ավանդության՝ բնակավայրը հիմնել է Հայկ նահապետի թոռ Գեղամը և անվանել այն Գեղամաբակ։ Քաղաքը՝ գտնվելով Մասրիկի հարթավայրում և Մասրիկ գետի հովտում, հյուսիսում սահմանակից է Սևանա լճին, արևելքում ՝ Զանգեզուրի, իսկ հարավ-արևելքում՝ Վարդենիսի լեռներին:

Ըստ պատմիչ Ղևոնդ Ալիշանի, 9-րդ դարում Գաբուռն Վասակ իշխանը վերականգնել է բնակավայրը և վերանվանել Վասակաշեն։ Քաղաքը գոյատևել է մինչև 17-րդ դարը: 

Այն, որ Վարդենիսը Հայաստանի ամենահին բնակավայրերից է, ապացուցվում է հին դամբարանների և այլ՝ 568 հուշարձանների առկայությամբ:

Վարդենիսի տեսարժան վայրերը

Վարդենիսի ամենահին ու հետաքրքրաշարժ հուշարձաններից են Մաքենյաց վանքը, Սոթք գյուղի 7-րդ դարի հայկական բազիլիկ եկեղեցու ավերակները, Այրքի և Կարճաղբյուրի մատուռները, մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակի գերեզմանները, Կիկլոպյան քարաշեն ամրոցները և միջնադարյան խաչքարերը:

Վարդենիսի կենտրոնում գտնվող Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 1903 թվականին: Եկեղեցու շրջակայքում գտնվող բազմաթիվ խաչքարեր թվագրվում են 14-17-րդ դարերով: 

Տարածքը հարուստ է մետաղական և ոչ մետաղական ռեսուրսներով, ոսկու և կիսաթանկարժեք քարերի պաշարով, ինչպես նաև շինարարության մեջ օգտագործվող ժայռատեսակներով: