Սևանավանք

Սևանավանքը գտնվում է Սևանա լճի թերակղզում: Համալիրի առաջին եկեղեցին կառուցվել է Սևանի կղզում 305 թվականին՝ Գրիգոր Լուսավորչի կողմից։ 

301 թվականին՝ Տրդատ III թագավորի կողմից քրիստոնեությունը որպես պետական ​​կրոն ընդունելուց հետո, ամբողջ երկրի տարածքում սկսում են եկեղեցիներ կառուցվել։ Փաստորեն, Գրիգոր Լուսավորչի կողմից Սևանա կղզում կառուցված Սուրբ Հարություն և Սուրբ Կարապետ եկեղեցիները քրիստոնեական կրոնի պաշտամունքային առաջին կառույցներից էին Հայաստանում:   

Սևանավանքը հայտնի է նաև «Մարիամաշեն» անունով, այսինքն՝ «Մարիամի կողմից կառուցված»։ Եկեղեցիներից մեկի վրա հայտնաբերված արձանագրությունը վկայում է, որ Սևանավանքը հիմնադրվել է արքայադուստր Մարիամի կողմից՝ 874 թվականին: 

Լեգենդի համաձայն՝ Մաշտոց Եղվարդեցի անունով մի վանական, ով Սևանավանքում տասը տարի ապրել էր որպես ճգնավոր (հետագայում կաթողիկոս է ձեռնադրվել), երազ է տեսնում, որտեղ 12 առաքյալները գալիս են նրա մոտ և կարգադրում իրենց անունով եկեղեցի կառուցել Սևանա լճի կղզու վրա:

Մաշտոցն իր երազը պատմում է Մարիամին, որը խոստացել էր երեսուն եկեղեցի կառուցել՝ ի պատիվ իր հանգուցյալ ամուսնու: Արքայադուստրը տպավորվում է վանականի պատմությամբ և նախաձեռնում համալիրի Սուրբ Առաքելոց և Սուրբ Աստվածածին եկեղեցիների կառուցումը:

Դժբախտաբար, Սուրբ Աստվածածին բազիլիկ տիպի եկեղեցին սովետական շրջանում ապամոնտաժվել է (1931-ին): Եկեղեցու քարերն օգտագործվել են որպես շինանյութ՝ կղզում հանգստյան տուն կառուցելու համար։

Տարածաշրջանում կատարված պեղումների արդյունքում պարզվել է, որ Սևանա լճի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս նոր քարե և բրոնզե դարերում: 

Կղզին հայտնի էր նաև որպես միջնադարյան Հայաստանի առավել նշանավոր ամրոցներից մեկը, որտեղ 921 թ. տեղի է ունեցել հայոց թագավոր Աշոտ Բ Բագրատունու կամ Երկաթի (914-921 թթ.) արաբական զորքերի դեմ մղված նշանավոր ճակատամարտը: Ամրոցի պատերի մնացորդները այսօր էլ կարելի է տեսնել թերակղզու արևմտյան կողմից:

Ցավոք սրտի, 20-րդ դարում Սևանա լճի ջրի մակարդակը իջել է և կղզին վերածվել է թերակղզու:

Այսօր Սևանավանքը Հայաստանի ճանաչված պատմամշակութային և զբոսաշրջային վայրերից մեկն է: