Այսպիսով, որոշեցիք գնալ Գյումրի, այո՞։ Գուցե Դուք լսե՞լ եք քաղաքի հարուստ պատմության և վառ մշակույթի մասին։ Իսկ գուցե նախ և առաջ ուզում եք ծանոթանալ հայտնի քաղաքի արվեստին կամ բնակիչների հումորի զգացողությանը։
Հայաստանի հյուսիս-արևմուտքում գտնվող Գյումրին Շիրակի մարզի մարզկենտրոնն է և իր մեծությամբ Հայաստանի երկրորդ քաղաքը։ Հին ժամանակներում քաղաքն առևտրային խաչմերուկ է եղել տարբեր ժողովուրդների համար։ Այստեղ են ծնվել Հովհաննես Շիրազը, Ավետիք Իսահակյանը և Ֆրունզիկը՝ Մհեր Մկրտչյանը։
Հայաստանում առաջին օպերային թատրոնը, որը հայտնի էր իր վարպետությամբ, բացվել է Գյումրիում։ Քաղաքի կենսուրախ պատմությունը մշտապես ուղեկցվել է երաժշտությամբ, արվեստով և զվարճանքով: Այնուամենայնիվ, անցեք փողոցներով և տեսեք 88-ի Սպիտակի երկրաշարժի թողած հետևանքները, և պարզեք, թե որքան հին պատմություն ունի Գյումրին:
Որտե՞ղ զբոսնել քաղաքում
Վարդանանց հրապարակ
Հասել եք Գյումրի, այո՞։ Պատրա՞ստ եք ուսումնասիրել քաղաքի խոր անկյունները և իմանալ, նրա խորհուրդներն ու հանելուկները։ Քայլել փողոցներով և զարմանա՞լ։ Դե՜, բոլոր ճանապարհները տանում են . . . քաղաքի կենտրոնական հրապարակ, այնպես չէ՞։ Գյումրիի հրապարակն անվանվել է հերոս Վարդան Մամիկոնյանի պատվին, ով Հայաստանի պատվավոր զորավար, նահատակ և հայկական եկեղեցու սուրբ էր:
Վարդանանց հրապարակի կենտրոնում է գտնվում Մամիկոնյանի հսկայական բրոնզե արձանը՝ ձիու վրա, սուրը և խաչը ձեռքին։ Հուշահամալիրում կան նաև չորս այլ մեծ արձաններ, որոնք պատկերում են Հովսեփ 1-ին հայոց կաթողիկոսին, Ղևոնդ Երեցին, Սահականույշ Մամիկոնյանին (նրա մորը) և Արշավիր 2-րդ Կամսարական իշխանին։
Գյումրիի քաղաքապետարանը գտնվում է քաղաքի արևելյան կողմում։ 19-րդ դարի երկու եկեղեցիները համարվում են քաղաքի հրապարակի հյուսիսային և հարավային հանգույցները։ Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցին՝ Անիի Մայր Տաճարի կատարյալ (և ավելի մեծ) կրկնօրինակը գտնվում է հրապարակի հարավային կողմում:
Սուրբ Աստվածածին տաճարը, որը հայտնի է նաև Յոթ Վերք անունով, գտնվում է հյուսիսային կողմում։ 1988-ի աղետալի երկրաշարժից հետո եկեղեցու երկու փոքր գմբեթներն ընկել են և այժմ ցուցադրված են եկեղեցու առջև:
«Կումայրի» պատմական տարածք
Հետաքրքի՞ր է՝ ինչ տեսք ուներ Գյումրին անցյալում։ Անմիջապես քաղաքի կենտրոնական մասի հարևանությամբ են գտնվում Գյումրիի ամենահին թաղամասերը։ Կումայրի պատմական թաղամասը 2008 թվականին ընդգրկվել է հուշարձանների համաշխարհային հիմնադրամի կազմում, սակայն այն ունի ավելի երկար պատմություն։
Տարածքը յուրահատուկ է իր պատմական ճարտարապետությամբ և 18-19-րդ դարերի սալահատակ փողոցներով, երբ Գյումրին հայտնի էր որպես Ալեքսանդրապոլ։
Հայկական կարմիր և սև տուֆե նեոդասական մեծ շենքերը տարածված են հսկայական բուլվարներում։ Ածուխի գորշ քարերով, էլեգանտ երկաթե զարդերով և հսկայական փայտե դռներով կառույցները ստեղծում են դարավոր իմաստության մթնոլորտ:
Ուղղաձիգ կամարները թեքվում են դռների ու պատուհանների շուրջ, իսկ տները կրում են հայկական խաչքարի նախշեր։
Քայլելով Կումայրիում՝ Ձեզ թվում է հայտնվել եք բոլորովին այլ դարաշրջանում։ Փողոցներում կարող եք տեսնել ձիակառքեր, կայսերական բեղեր և մրգի կրպակները: Հրապարակի այն հատվածում, որտեղ կարելի էր լսել դպրոցականների խաղի աղմուկը, այժմ գտնվում են շատրվանները, և լսելի է դրանց ձայնը։
Ի դեպ, այս շրջանը ամբողջ երկրի այն սակավաթիվ վայրերից մեկն է, որն առանձնանում է հայկական յուրահատուկ ճարտարապետությամբ։
Ի՞նչ տեսնել Գյումրիում
Կենտրոնական պուրակի «Փերիի անիվը»
Այս այգին, որ հայտնի է նաև Գորկու պուրակ անվամբ, քաղաքի կենտրոնական այգին է, որը գտնվում է հենց Վարդանանց հրապարակի վերևի կողմում: Այստեղ կան բազմաթիվ արձաններ, հուշարձաններ և փոքր մեկուսի անկյուններ, որտեղ Դուք կարող եք նստել։ Սա իդեալական վայր է զբոսանքի, պիկնիկի և պարզապես մարդկանց հետևելու համար։
Հավանաբար, պուրակի շողացող աստղը սովետական «Փերիի անիվ»-ն է։ Մի բուռ արևածաղկի սերմ կամ քաղցր բամբակ գնե՛ք և մի պահ հիշե՛ք Ձեր մանկությունը: Այնուամենայնիվ, այս այգու վառ աստղը, անշուշտ, խորհրդային դարաշրջանի Փերրիի անիվն է:
Ընդամենը 100 դրամով Դուք կարող եք բարձրանալ գագաթը և ներքևում տեսնել ողջ Գյումրին։ Վայելեք լեռնային հրաշալի դեկորացիան և հաշվեք քաղաքի բոլոր եկեղեցիները։ Թարմացեք մաքուր ու թարմ օդով և հեռվից հիացեք «Մայր Հայաստան»-ի արձանով:
«Մայր Հայաստան»
«Մայր Հայաստան»-ի արձանը գտնվում է քաղաքի արևմտյան մասում։ Թուրքական սահմանից մոտ 8 կմ (5 մղոն) հեռավորության վրա կանգնած է դեպի վեր խոյացող այս հպարտ հուշարձանը: Բրոնզից ձուլված այս արձանը մարմնավորում է հայ ժողովրդի անսասան ուժը։
Այն իր ձեռքում պահում է ցորենի ցողուններ, ինչը խորհրդանշում է բարեպաշտ երկրի քրիստոնեական հավատը։ Սակայն, երբ շարժվում եք դեպի Թուրքիա նայող կողմը, հանկարծ հայտնվում է չար վիշապը:
Քաղաքային կենցաղի և ազգային ճարատարապետության թանգարան
Պատրա՞ստ եք տեղեկանալ այս քաղաքի փառահեղ պատմությանը: Տարածքը բնակեցվել է Ք․ա․ 5-րդ դարում։ Անպայման այցելեք Գյումրու քաղաքային կենցաղի և ազգային ճարտարապետության թանգարան։ Պատրա՞ստ եք մարտահրավերների։ Դիտարկենք այն` անվանելով առաջին սեփականատերերի՝ Ձիթողցյանների անունով։
Հայտնի առանձնատան վերածված թանգարանը կառուցվել է 1872 թվականին վաճառական և առևտրական Պետրոս Ձիթողցյանի կողմից։ Երեք եղբայրներն օգնեցին նրան քաղաքը (որ պետք է կոչվեր Ալեքսանդրապոլ) վերածել հզոր մշակութային և տնտեսական կենտրոնի։
Թանգարանում ներկայացված են փայտամշակման, դարբնագործության, թիթեղագործության, ժանյակավոր գործվածքի, ասեղնագործության, գլխարկների, կոշկեղենի և արծաթի ցուցադրություններ: Այստեղ ներկայացված են Գյումրու բոլոր ավանդական արհեստներն ու արվեստները, ինչը այն պարտադիր է դարձնում այցելության համար:
Դուք կարող եք գտնել հայկական հրաշալի ձեռագործ գորգերի ցուցադրման մի ամբողջ սրահ։ Թանգարանի փայտե իրերը նույնպես տպավորիչ են։
Որտե՞ղ ուտել Գյումրիում
Չերքեզի ձոր
Արդեն քաղցա՞ծ եք։ Հետաքրքրվա՞ծ եք համտեսելու Գյումրու ամենաթարմ սննդամթերքը, որ կարող եք ինքնուրույն ընտրել: Չերքեզի ձորում, որ հայտնի է նաև «Ձկան ձոր» անունով, Դուք կարող եք ընտրել իշխանի 4 տարբեր տեսակներից (նաև սիբիրյան թառափի հազվագյուտ մի տեսակ)։ Ինչ ձուկ բռնե՞լ։ Ի դեպ, Դուք կարող եք բռնել նրանց ինքներդ։
Ռեստորանում կա մի քանի թոնիր՝ հայկական ավանդական կավե վառարան, որն օգտագործվում է խրթխրթան լավաշ և հաց թխելու, ինչպես նաև անմիջապես ջրից հանած ձուկ պատրաստելու համար։ Չերքեզի ձորի բացօթյա տաղավարները և հիասքանչ կանաչապատ տարածքներն այն հիանալի ընտրություն են դարձնում ամառային և աշնանային եղանակներին:
Ձեզ կթվա՝ ճաշում եք անտառում՝ բաց երկնքի տակ, որտեղ լսելի է տարածքում հոսող ջրի քչքչոցը։ Մյուս կողմից փայտե սենյակները զարմացնում և ջերմություն ու հարմարավետություն են ապահովում ձմռանը։ Ընդարձակ ներքին սրահը զարդարված է հայկական հոյակապ գորգերով, չորացրած խոտաբույսերով և կավե բազմաթիվ կարասներով (հայկական պատմական տարաներ, որոնք օգտագործվում են սննդի և գինու պահպանման համար):
Պոլոզ Մուկուչ
Գյումրիի ամենասիրելի ռեստորանը՝ «Պոլոզ Մուկուչը», գտնվում է Կումայրի պատմական թաղամասում։ Գուցե Դուք լսել եք գյումրեցիների լեգենդար հումորի և լավ տրամադրության մասին։ Դե, Պոլոզ Մուկուչն էլ այս ավանդույթի նախահայրն էր: Նրա պատմությունները և կատակները մնացել են քաղաքի սրտում։ Այցելե՛ք «Պոլոզ Մուկուչ» և այստեղ կգտնեք համեղ խաշ և օղիներ, կամ հայտնի հայկական իշխան ձուկ։ .
Եվ չմոռանաք հարցնել Պոլոզ Մուկուչի կատակների մասին: Հենց ճանապարհի կենտրոնում է գտնվում Գյումրու հայտնի գարեջրի գործարանը։ 80-ականներին այստեղից դեպի «Պոլոզ Մուկուչ» էր գնում մի խողովակ, որով գարեջուր էին տեղափոխում։ Նույնիսկ այսօր, ռեստորանում եթե հարցնեք, Դուք դեռ կարող եք գտնել Գյումրու համեղ գարեջուրը:
Գեղեցիկ սև տուֆե գարեջրատունը գտնվում է Ջիվանու փողոցում: Զբոսաշրջիկներին առաջարկվում է գարեջրի համտես անցկացնել, ինչպես նաև գարեջուրը փորձել արտադրության տարբեր փուլերում։ Սա պարտադիր կանգառ է ուտելու կան գարեջրի ցանկացած սիրահարի համար։
