Հայոց լեզուն հայերի ազգային լեզուն է և Հայաստանի Հանրապետության և Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղ) պետական լեզուն։ Այն աշխարհի ամենահին լեզուներից է և ծագել է Հայկական Լեռնաշխարհում։
Հայկական այբուբենի ստեղծումը
Քրիստոնեություն ընդունելուց հետո, այբուբենի ստեղծումը կարևորագույն խնդիր էր, քանի որ չկար գրավոր հայերեն լեզու։ 405 թվականին վաղ միջնադարյան հայ լեզվաբան, աստվածաբան և պետական գործիչ Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծեց հայոց այբուբենը և թարգմանեց Ասվածաշունչը հայերեն։
Մեսրոպյան հայերենն ուներ 36 տառ, որին 12-րդ դարում ավելացվեցին ևս երեք տառ։
Հայոց լեզվի զարգացման փուլերը
Հայոց լեզուն անցել է զարգացման երեք շրջան․
- Հին հայերեն - օգտագործվել է մինչև 11-րդ դարը
- Միջին հայերեն - 11-16դդ․
- Նոր հայերեն - սկսած 17-րդ դարից
Հին հայերենը կամ Գրաբարը գրավոր հայերենի առաջին փուլն է։ Այն օգտագործվել է հին ձեռագրերում և եկեղեցական արարողությունների ժամանակ։
Մեսրոպ Մաշտոցի կողմից Հին հայերենով գրված առաջին նախադասությունը եղել է “ճանաչել զիմաստութիւն եւ զխրատ, իմանալ զբանս հանճարոյ”։
Հայերեն ձեռագրերը (ավելի քան 17․000 մատյան) հիմնականում գրված են Գրաբարով և պահպանվում են Մատենադարանում (Երևան)։ Հայտնի պատմիչներ Մովսես Խորենացին, Կորյունը, Ագաթանգեղոսը, Եղիշեն և այլ կարևոր պատմական գործիչներ ապրել և աշխատել են Գրաբարի ժամանակաշրջանում։
Միջին հայերենն օգտագործվել է 11-16-րդ դարերում։ Այս ժամանակաշրջանի հայերենն ապրում է Նահապետ Քուչակի, Գրիգոր Նարեկացու և Ֆրիկի ստեղծագործություններում։
Ժամանակակից հայերենը կիրառվում է 17-րդ դարից ի վեր։ Հայ գրող և մանկավարժ Խաչատուր Աբովյանը համարվում է ժամանակակից հայերենի (աշխարհաբար) հիմնադիրը։
Հայերենն ունի երկու ճյուղ՝ արևմտահայերենը, որով խոսում է սփյուռքահայությունը, և արևելահայերենը` Հայաստանի և Արցախի պետական լեզուն։
